KAPITALIZACIJA I RASPODELA

Funkcionisanje penzionog sistema kapitalizacijom bazira se na statističkim proračunima osiguravajućih društava. Penzioni fond sakuplja masu uplaćenih premija i upravlja kapitalom na najbolji mogući način. Isplativost zavisi od finansijskog tržišta. Penzioner dobija godišnju rentu, koja je vezana za visinu njegovog učešća, kao i za ostvarenu dobit (na visinu rente mogu uticati rizici plasmana kapitala iz njegovog fonda). Opšta solidarnost među generacijama ne postoji – svakome pripada ono što je uspeo da uštedi (stari nemaju nikakve koristi od tendencije rasta primanja radno aktivnih). Međutim, kapitalizaciji koristi dinamičnost ekonomije – rad mladih generacija.

Sistem raspodele se zasniva na solidarnosti među generacijama. Svake godine fond deli svojim penzionisanim članovima sredstva sakupljena iz kotizacija aktivnih članova. Visine penzija su proporcionalne njihovim nekadašnjim učincima. Isplativost ostvarene uštede je proporcionalna ekonomskom rastu. Što se tiče stabilnosti takvog režima, ona počiva na odnosu brojeva radno aktivnih i penzionisanih lica. Tako da porast životnog veka i smanjenje broja radno aktivnih (što je povezano s nezaposlenošću), dovodi u opasnost funkcionalnost celog penzionog sistema (odnos koji je 2000.godine u Evropi iznosio, dva aktivna radnika po jednom penzioneru, smanjuje se i ta tendencija će se nastaviti, ako ne dođe do porasta nataliteta).

Međutim, bez obzira na značaj koji sistem kapitalizacije ima u anglosaksonskim i skandinavskim zemljama, za osnovne penzije se svuda, po pravilu, primenjuje sistem raspodele. Ispituju se četiri moguća načina reformisanja postojećeg sistema – dodatno oporezivanje, povećanje broja godina staža kao uslova za dobijanje pune penzije (čime bi se povećala prosečna starost penzionera ili masovno povećanje broja penzionisanih uz smanjenje penzija, radi postepenog stvaranja rezervnog fonda, koji bi se koristio u teškim periodima koji mogu nastupiti), formiranje dodatnog fonda kapitalizacijom, što bi bilo propraćeno podsticajnim merama. Koliko god izbor zavisio od racionalnih elemenata, on zavisi i od preferencija i političkih mogućnosti – na njega ipak najviše utiče, prošlost svake zemlje ponaosob.

NASTANAK DRŽAVE BLAGOSTANJA

U modernim demokratijama pod pojmom države blagostanja podrazumeva se uvođenje sistema transfera sredstava namenjenih uglavnom omogućavanju lečenja, primanjima starih lica, pomoći u nevolji (nesreće na radu, gubici posla…) i eventualno kompenzacijama porodičnih troškova ili pomoći u smeštaju.

Širine i stepeni zaštite u raznim oblastima, veoma se razlikuju od države do države. Ekstreme predstavljaju skandinavske zemlje sa vrlo razvijenim sistemima socijalnog staranja i SAD u kojima su individualizam i leberalizam, sasvim suzili zajedničku socijalnu zaštitu. Od načina upravljanja državom u velikoj meri zavisi, kako će se kombinovati fiskalna prelivanja, kao i intervencije države s jedne i kotizacije autonomnih organizma, s druge strane. Ostaje činjenica, da je socijalna zaštita jedno od osnovnih dostignuća demokratije – njeni zadaci su jedna od najvažnijih tema za raspravu prilikom svakog sukobljavanja liberala i socijaldemokrata.

Sistemi socijalne i zdravstvene zaštite prihvataju, do različitih nivoa, princip ličnog osiguranja, solidarnosti među različitim slojevima društva (bogatih sa onima koji nemaju, radno aktivnih, nezaposlenih i penzionera), pa čak i političku ambiciju smanjenja nejednakosti. Penzioni fondovi s kapitalizacijom, koji su veoma razijeni u SAD i u Ujedinjenom Kraljevstvu, u obliku osiguranja života i penzija, na evropskom kontinentu praktično i ne postoje. Evropski liberali o njima imaju najbolje mišljenje, dok francuski i nemački socijaldemokrati govore s prezrenjem.